"Türkiye'de Sektörlerin Pazar Analizleri" yazı dizimize, 67 milyonu aşkın abonenin yer aldığı, rekabetin en yoğun ve en sıcak olduğu "GSM" sektörü ile başlıyoruz. Turkcell, Vodafone ve Avea'nın bulunduğu pazarda, akıllı telefonların hayatımıza girişi ile birlikte, rekabet ses taşımadan, veri taşımaya doğru kaymakta ve şirketler bu alanlara yatırım yaparak, gelecekte tamamen mobil internet sağlayıcısı konumuna geçecekleri dönemlere hazırlık yapıyorlar. Fakat pazarda halen en büyük geliri, konuşma, ses taşıma ücretleri sağlıyor. Aynı zamanda, özellikle numara taşımanın operatörler arasında serbest kılınması ile şirketler arasında abone sayısını artırma konusunda da büyük bir savaş var. Şirketlerin abone sayılarını artırmanın yanında, dikkat ettikleri diğer nokta da faturalı abonelerin sayısının artırılması yönünde. İncelememizde de şirketlerin abone sayıları ve faturalı hat sahipleri kullanıcıları üzerinde özellikle duracağız.
Analize başlamadan evvel, Türkiye'de tüketicilerin operatör seçimlerinde etkili olan faktörlere göz atmamızda yarar var. Buradaki faktörlere göre operatörlerin pazardaki konumlarının nedenlerini daha kolay anlayabilirsiniz.
BTK'nın ve Turkcell'in 2012 4. Çeyrek raporlarına göre, Turkcell 2012 yılını 35.1 milyon abone ile kapattı. Bir önceki yıl 34.5 milyon olan abone sayısını yarım milyon artırarak, rekabetin yoğun yaşandığı bir yılda numara taşımalarla abone kaybetmesine rağmen, avantajına çevirmeyi bildi. Şirket, faturalı abonelere yönelik kampanyaları ile, 2011'de 11.7 milyon olan faturalı hat sahibi müşterilerinin sayısını 1.5 milyon artırarak, 13.2 milyon seviyesine çıkardı. 1.5 milyonluk artışa rağmen, Turkcell'de ağırlık hala faturasız hatlarda. Toplam abone bazındaki faturalı abonelerin oranı, bu artışla %37.5'a yükseldi. Turkcell'in rakiplerine göre iki kata yaklaşan abone sayısının en büyük sebebi kuşkusuz, kapsama alanı ve hizmet kalitesi. Turkcell'in diğer operatörlere göre verdiği kaliteli ve hızlı taşıma hizmeti, markanın en büyük tercih edilme nedeni olarak göze çarpıyor.
Turkcell'in abone başına aylık ortalama geliri (ARPU), 2011 yılına göre %10 artarak 21.8 TL'ye ulaştı. Turkcell'in 2012 yılı toplam geliri de 8.73 milyar TL'ye ulaşarak tüm zamanların gelir rekorunu kırdı. Turkcell, gelirlere göre pazardan %51 pay alıyor. Abone sayılarına göre de pazarda açık ara lider olan Turkcell, ARPU oranında ise rakiplerine göre geride kalıyor.
Vodafone, 2012 yılında, 2011 yılına yaklaşık 1 milyon yeni abone kazanarak, yılı 18.9 milyon abone sayısı ile kapattı. Faturalı abonelerde ise geçen yıla göre %18 oranında bir gelişme kaydeden Vodafone şirketin en yüksek seviyesinde ve 6.6 milyon abone sayısına ulaşmış durumda. Faturalı abonelerin toplam abone içerisindeki payı %35.9 olarak gerçekleşti. Vodafone'un abone başına aylık ortalama geliri de 21.8 TL olarak gerçekleşmiş. Vodafone Türkiye, 2005 yılında Telsim'i satın alarak girdiği pazarda, 2009 yılından bu yana çift haneli büyüme gerçekleştiriyordu. 2012 yılında da bu çizgisini devam ettiren Vodafone, 13. çeyrek sonunda da çift haneli büyümeyi sağlayabildi.
Abone sayısına göre Türkiye'de pazarda 2. sırada olan Vodafone, Turkcell'i abone sayısında biraz geriden takip ediyor. 35.1 milyon abonesi ile neredeyse Vodafone'u ikiye katlayan Turkcell bu alanda rakipsiz bir konumda. Vodafone'un 2012 yılı geliri, 4.92 milyar lira olarak gerçekleşti ve gelir dağılımına göre de ikinciliğini %29 oranında ki payı ile korudu.
Sıra geldi, pazarın en genç, en dinamik markası Avea'ya. Avea, 2012 yılı sonunda abone sayısını 13.5 milyona yükseltti. 2012 sonunda 6 milyon faturalı aboneye sahip olan Avea, faturalı abone büyüme oranında liderliği kimseye kaptırmadı. Toplam abone sayısının, %44'ünü oluşturan faturalı aboneler Avea'nın genel ARPU'sunda negatif bir etki yaratsa da, faturasız aboneler sayesinde genel ARPU'sunu yükseltmiş. 22.45 lira abone aylık ortalama geliri ile rakiplerinin önünde yer alan Avea, 3.47 milyar liralık yıllık geliri ile kuruluşundan bu yana en yüksek rakama ulaşmış oldu. Faturalı abonelerde %44'lük bir orana erişse de Avea, faturalı abonelerin ARPU'sunda rakiplerine göre düşük bir grafik çizmiş. Sektörde 2012 yılında, 341 dakika konuşturma ortalaması ile, en çok konuşturan operatör olan Avea, konuşturmanın yanında yaptığı yatırımlar ile, mobil internet gelirlerini de %339 artırdı.
Avea hem abone sayısı hem de yıllık gelirlere göre pazarda 3. sırada bulunuyor. Kalitesini artırma çalışmalarını sürdürse de, Avea ekonomik bir GSM firması olarak konumlanmış durumda. Tüketicilerin gözünde de, kalite olarak Turkcell'in oldukça gerisinde olan Avea'yı, çoğunlukla düşük gelire sahip aboneler ve öğrenciler kullanıyor. GSMobile, FenerCell, KartalCell,BimCell gibi ortakları ile birlikte başlattıkları projeler sayesinde de abone sayılarını artıran Avea, Vodafone'un arkasında gelirlere göre %20 pazar payı ile büyümesini sürdürüyor.
Türkiye'de her ne kadar GSM şirketlerinin gelirlerinin büyük bir kısmını (yaklaşık olarak %70) ses taşıma (konuşma) ücretleri sağlasa da, mobil internetten elde edilen gelirlerdeki artış trendi, zaman içinde bu durumun tam tersi hale geleceğinin en büyük kanıtı. Şu anda Türkiye'de 10.2 milyon kişi cepten internet kullanıyor ve bu oran neredeyse toplam abone sayısının 7'de biri durumda. Mobil internet kullanımı 2011'den bu yana 2 kat artmış durumda, kullanıcı sayısı da buna paralel olarak 5 milyon seviyelerinden 10.2 milyonlara gelmiş.
Akıllı telefon penetrasyonu ülkemizde %20'lere yaklaşmaya çalışıyor ve mobil internet gelirleri de buna paralel büyüdüğünden henüz istenen seviyelerde değil. Mobil geniş bant gelirlerinde Turkcell 2012 yılında gelirlerini %44 artırarak, 1.040 milyon liraya ulaştı. Vodafone'da Turkcell'e yakın bir büyüme oranıyla, ses dışı gelirlerini 500 milyon lira seviyesine çıkardı. Avea'da %339 artırdığı mobil internet gelirlerinde, 392 milyon TL'yi yakaladı. Fakat bu rakamlar, Avrupa ve ABD'nin oldukça gerisinde kalıyor. GSM şirketlerinin sürekli tüketicilere ucuz fiyatlı veye kolay ödemeli akıllı telefon seçenekleri sunmalarının altında mobil veri taşımacılığı gelirlerini artırmak yatıyor. Çünkü akıllı telefon kullanıcıları, direk olarak aylık ortalama 500 mb mobil internet kullanan aboneler anlamına geliyor.
Pazar analizimizin son kısmında ise, uygulamaya konulması ile büyük bir rekabete yol açan numara taşıma istatistiklerine yer veriyoruz. Ülkemizde numara taşımanın serbest kalmasından bu yana toplamda 53 milyondan fazla mobil numara taşıma işlemi gerçekleştirilmiş. Mobil numara taşımada net gelen abone sayılarına göre 2012 yılında, Turkcell 928 bin abone kaybetmiş, Vodafone 371 bin abone kazanmış, Avea ise 616 bin abone kazanmış.
2012 yılı dördüncü çeyrek dönem itibariyle gelire göre pazar payları incelendiğinde Turkcell’in pazar payının %50,64, Vodafone ve Avea’nın ise sırasıyla %28,99 ve %20,37 seviyelerinde olduğu görülmektedir. 2012 yılı dördüncü çeyrekte gelire göre pazar payları 2011 yılının aynı dönemi ile kıyaslandığında Turkcell’in pazar payının yaklaşık 0,67 puan azaldığı, Avea’nın 71 pazar payının 0,20 ve Vodafone’un pazar payının ise 0,47 puan arttığı görülmektedir.
Kaynaklar : Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Türkiye Elektronik Haberleşme Sektörü - Mart 2013
Turkcell, Vodafone, Avea 2012 yılı 4. Çeyrek Raporları